Το αρχαίο Δίον στην Πιερία υπήρξε ιερός χώρος του μακεδονικού βασιλείου. Η λατρεία του Ολυμπίου Διός που αναπτύχτηκε εκεί μετέτρεψε το Δίον σε σημαντικό κέντρο της θρησκευτικής ζωής και τόπο πολιτικής προβολής των Μακεδόνων βασιλέων. Γνωρίζουμε από τις πηγές ότι ο Μέγας Αλέξανδρος επισκέφτηκε το αρχαίο Δίον και προσέφερε μεγαλοπρεπείς θυσίες στον Δία και στις Μούσες. Ενεπίγραφα κείμενα που βρέθηκαν στις ανασκαφές μαρτυρούν τη στενή σχέση που ανέπτυξαν με το Δίον επόμενοι Μακεδόνες βασιλείς, όπως ο Φίλιππος Ε’ και ο Περσέας.
Μετά την κατάλυση του μακεδονικού βασιλείου οι Ρωμαίοι ίδρυσαν στο Δίον μια ρωμαϊκή αποικία με το όνομα Colonia Julia Diensis. Η ίδρυση της ρωμαϊκής αποικίας αποτέλεσε αναμφίβολα μια τομή στην ιστορία της περιοχής, ο πληθυσμός της οποίας ενισχύθηκε με Ρωμαίους κατοίκους προερχόμενους από την ιταλική χερσόνησο. Η ρωμαϊκή αποικία του Δίου γνώρισε μεγάλη άνθηση κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους και ιδιαίτερα στην περίοδο της ύστερης αρχαιότητας, στην οποία χρονολογούνται τα περισσότερα από τα ορατά σήμερα κτιριακά κατάλοιπα της πόλης, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει με την μνημειακότητά της η λεγόμενη επισκοπική Βασιλική. Γνωρίζουμε, εξάλλου, από τις γραμματειακές πηγές ότι το Δίον αποτέλεσε κατά την περίοδο αυτή επισκοπική έδρα, γεγονός που ενισχύει τη μεγάλη της σημασία ως αστικού κέντρου για την ευρύτερη περιοχή.
Η επισκοπική Βασιλική του Δίου
Περίπου στο κέντρο της αρχαίας πόλης και σε μικρή απόσταση από την αγορά της χτίστηκε κατά τον 5ο αι. μ.Χ. η λεγόμενη επισκοπική βασιλική με δύο τουλάχιστον επάλληλες οικοδομικές φάσεις. Η πρωιμότερη φάση αντιστοιχεί σε μια τρίκλιτη βασιλική, η οποία έφερε διακόσμηση με τοιχογραφίες και ψηφιδωτά δάπεδα. Το κτίριο αυτό αντικαταστάθηκε από μια μεταγενέστερη τρίκλιτη βασιλική που θεμελιώθηκε 2 περίπου μέτρα ψηλότερα. Το τελευταίο διευρύνθηκε με την προσθήκη, εκ των υστέρων, αιθρίου με στοές και άλλους χώρους. Στον κεντρικό χώρο της δυτικής πτέρυγας εντοπίστηκε δεξαμενή, η οποία λειτούργησε ενδεχομένως ως βαπτιστήριο.
