Το Δίον της Πιερίας υπήρξε η ιερή πόλη του μακεδονικού βασιλείου, με το ιερό του Ολυμπίου Διός να αποτελεί το κέντρο της θρησκευτικής ζωής και τον χώρο της πολιτικής προβολής των μακεδόνων βασιλέων. Στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. χάρη στην πρωτοβουλία του βασιλιά Αρχέλαου καθιερώθηκαν τα «ἐν Δίῳ Ὀλύμπια», πολυήμερη αθλητικοί και σκηνικοί αγώνες προς τιμήν του Διός και των Μουσών, γεγονός που συνέβαλε στην πανελλήνια αναγνώριση του πιερικού ιερού. Βόρεια του ιερού του Ολυμπίου Διός αναπτύχθηκε ένας οικισμός που αρχικά εξυπηρετούσε τις ανάγκες της λατρείας.
Η στρατηγική θέση του Δίου στις βορειοανατολικές υπώρειες του Ολύμπου, σε μικρή απόσταση από την ακτή, με ένα πλωτό ποτάμι, τον Βαφύρα, να ρέει ανατολικά του, και με τον έλεγχο του περάσματος Θεσσαλίας και Μακεδονίας οδήγησε τον Κάσσανδρο, στα τέλη του 4ου αι. π.Χ., να οχυρώσει την πόλη με ένα στιβαρό περίβολο.
Ο Φίλιππος Β΄ και ο Μέγας Αλέξανδρος οργάνωσαν στο Δίον επινίκιες πανηγύρεις και προσέφεραν μεγαλοπρεπείς θυσίες και πλούσια αφιερώματα προς τιμήν του Διός και των Μουσών. Το καλοκαίρι του 219 π.Χ., όταν ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Ε΄ βρισκόταν σε πολεμικές επιχειρήσεις στην Αιτωλία, λεηλάτησε το Δίον ο Αιτωλός στρατηγός Σκόπας. Ο Φίλιππος, ωστόσο, αποκατέστησε την ιερή πόλη των Μακεδόνων ώστε, όταν ο Ρωμαίος ύπατος Κόιντος Μάρκιος Φίλιππος εισέβαλε στην πόλη το 169 π.Χ., το Δίον δεν είχε πλέον σημάδια της καταστροφής.
Τα πλεονεκτήματα της θέσης και η ιστορία της πόλης υπήρξαν τα κίνητρα για να ιδρύσει ο Οκταβιανός Αύγουστος στο Δίον ρωμαϊκή αποικία μετά τη νίκη του στο Άκτιο το 32/31 π.Χ. Η ίδρυση της αποικίας αποτέλεσε μια τομή στην ιστορία της πόλης. Τότε ενισχύθηκε ο πληθυσμός με αποίκους από την ιταλική χερσόνησο, οι οποίοι εισήγαγαν αφενός τη ρωμαϊκή πολιτειακή οργάνωση με φοροαπαλλαγή και δικαίωμα αυτοδιοίκησης και αφετέρου την κοπή νομίσματος. Το Δίον, με αυτές τις προϋποθέσεις, γνώρισε μεγάλη άνθηση κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους, ιδιαιτέρως την εποχή των Σεβήρων, στην οποία ανάγονται τα περισσότερα δημόσια και ιδιωτικά μνημειακά κτήρια. Τέλος, κατά την Ύστερη Αρχαιότητα, με την επικράτηση του Χριστιανισμού, το Δίον έγινε έδρα επισκόπου και αποτέλεσε σημαντικό αστικό κέντρο της Πιερίας.
Η επισκοπική Βασιλική του Δίου
Η επισκοπική Βασιλική του Δίου χτίστηκε στα δυτικά της ρωμαϊκής αγοράς του Δίου. Έχει δύο οικοδομικές φάσεις, μια που χρονολογείται στο τέλος του 4ου αι. με αρχές του 5ου μ.Χ. και μια στο β΄ μισό του 5ου αι. μ.Χ. Ο παλαιότερος ναός ήταν τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα. Σπαράγματα τοιχογραφιών μαρτυρούν ότι οι τοίχοι έφεραν ζωγραφική διακόσμηση, ενώ τα δάπεδα καλύπτονταν από ψηφιδωτά με γεωμετρικά κυρίως μοτίβα. Μετά από κάποιες δεκαετίες ο ναός αυτός αντικαταστάθηκε με νέο, το δάπεδο του οποίου ανυψώθηκε κατά 2 περίπου μέτρα. Η νέα βασιλική διέθετε τρίστωο αίθριο. Στην κεντρική αίθουσα της δυτικής πτέρυγάς του, που χρησίμευε ως βαπτιστήριο, υπήρχε κτιστή κολυμβήθρα σε σχήμα σταυρού.
